Hoe zag een boerderij er van binnen uit in de 16e eeuw? Voor het antwoord op die vraag kunnen we het beste schilderijen uit die tijd goed te bekijken. Hier is zo’n schilderij, in 1597 geschilderd door Jan Brueghel. Het schilderij heet Bezoek aan de pachthoeve.
De pachtheer is vergezeld van zijn vrouw en een meid. Hij brengt de boerenfamilie een bezoek en overhandigt de boer een suikerbrood, zoals dat toen gebruikelijk was. De boer kijkt tevreden. De vrouw van de pachtheer haalt een muntstuk uit een buidel. Een aalmoes?
In een dergelijke boerderij woonden vaak veel mensen: niet alleen de boer en zijn gezin maar ook meiden en knechten, en ongetrouwde ooms. Het was er een gezellige drukte!
In het midden zien we het haardvuur, gewoon op de lemen vloer. De houten constructie er boven lijkt een rookvang. Aan de haardhaal of vuurhaak hangt een flinke ketel. Wat er in de ketel zit kunnen we niet goed zien.
De haardhaal hoorde bij het huis – bij de Locht is er ook een te zien – en was alleen in de mannelijke lijn vererfbaar. Als er een nieuwe haardhaal nodig was werd deze door de smid gemaakt. De deur van de smederij ging op slot, er mocht niemand bij zijn. De smid kende geheime spreuken die hij uitsprak tijdens het smeden. Wanneer de haardhaal klaar was, werd er een symbool ingeslagen. Dat was belangrijk, omdat heksen door het rookgat in het dak binnen konden komen, maar een gewijde haardhaal kwamen zij niet voorbij.
De vloer en de wanden zijn van leem, de constructie van deze wanden noemen wij nu vakwerk. Links naast het vuur zien we een bank met een hoge rugleuning, tegen de tocht. Op de bank ligt een haam. Moet die gerepareerd worden? Dicht bij het vuur zit een zogende vrouw op een bakermat. Zij houdt het kindje zo vast dat de billetjes droog worden. De luier hangt te drogen over een stoelleuning. Naast de vrouw een houten kom met pap. De hond maakt van de gelegenheid gebruik om een dutje te doen in de wieg. De tafel staat vol schalen, één man is al vast begonnen met eten. Er wordt gekarnd. Twee kinderen lopen nog in hun hemd.
Let goed op de details! Ze vertellen ons veel over het leven in die tijd.
Gérard Achten